آفات روح انسان

آفات روح انسان

به طور اجمال ریشه‏های اصلی آنچه که روح انسان را آفت زده می‏کند برایتان عرض می‏کنم . از نظرروانشناسی ، محرومیتها منشأ بیماریهای روانی‏ می‏شود ، یعنی منشأ بسیاری از عقده‏های روانی و بیماریهای روانی انسان، احساس مغبونیتها و محرومیتهاست . می‏دانید که فروید به طور افراط تکیه‏اش روی این موضوع است ،خصوصا در امر جنسی . به هر حال این خود یک‏ مسئله اساسی است که محرومیتهای انسان در او ایجاد بیماریهائی می‏کند .
این کینه چیست که وقتی انسان احساس می‏کند نسبت به کسی حقد و کینه دارد ، دلش می‏خواهد از او انتقام بگیرد و تا او را به خاک و خون نکشد نمی‏تواند آرام گیرد ؟ این حس انتقامجویی در انسان چیست ؟ آدم حسود وقتی خیر و نعمتی را در دیگران می‏بیند ، همه آرزویش این است‏ که از او سلب نعمت شود ، درباره خودش فکر نمی‏کند . انسان سالم ، " غبطه " دارد نه " حسد " . او همیشه درباره خودش فکر می‏کند که جلو
بیفتد . اگر یک انسان همیشه در فکر این باشد که خودش جلو بیفتد ، سالم‏ است ، این ، دلیل بر عیب نیست ،اما اگر کسی همیشه در این اندیشه است‏ که دیگری عقب بیفتد بیمار است ، مریض است . حتی شما می‏بینید که گاهی آدمهای حسود به مرحله‏ای‏ می‏رسند که حاضرند به خودشان صد درجه صدمه بزنند ، بلکه به دیگری پنجاه‏ درجه صدمه وارد شود .

نمونه‏ای از بیماری حسد

داستان خیلی معروفی در کتب تاریخ نقل می‏کنند : در زمان یکی از خلفا ،
مرد ثروتمندی غلامی خرید . از روز اولی که او را خرید ، مانند یک غلام با
او رفتار نمی‏کرد ، بلکه مانند یک آقا با او رفتار می‏کرد . بهترین غذاها
را به او می‏داد ، بهترین لباسها را برایش می‏خرید ، وسائل آسایش او را
فراهم می‏کرد و درست مانند فرزند خود با او رفتار می‏کرد ، گوئی پرواری‏
برای خودش آورده است . غلام می‏دید که اربابش همیشه در فکر است ، همیشه‏
ناراحت است . بالاخره ارباب حاضر شد او را آزاد کند و سرمایه زیادی هم‏
به او بدهد . یک شب درد دل خود را با غلام در میان گذاشت و گفت : من‏
حاضرم تو را آزاد کنم و این مقدار پول هم بدهم ، ولی می‏دانی برای چه‏
اینهمه خدمت به تو کردم ؟ فقط برای یک تقاضا ، اگر تو این تقاضا را
انجام دهی هر چه که به تو دادم حلال و نوش جانت باشد ، و بیش از این هم‏
به تو می‏دهم ولی اگر این کار را انجام ندهی من از تو راضی نیستم . غلام‏
گفت : هر چه تو بگوئی اطاعت می‏کنم ، تو ولی نعمت من هستی و به من‏
حیات دادی . گفت : نه ، باید قول قطعی بدهی ، می‏ترسم اگر پیشنهاد کنم ،
قبول نکنی . گفت : هر چه می‏خواهی پیشنهاد کنی بگو ، تا من بگویم " بله‏
" . وقتی کاملا قول گرفت ، گفت : پیشنهاد من این است که در یک موقع و جای خاصی که من دستور می‏دهم ، سر مرا از بیخ ببری . گفت :
آخر چنین چیزی نمی‏شود . گفت : خیر ، من از تو قول گرفتم و باید این کار
را انجام دهی . نیمه شب غلام را بیدار کرد ، کارد تیزی به او داد ، و با
هم به پشت بام یکی از همسایه‏ها رفتند . در آنجا خوابید و کیسه پول را به‏
غلام داد و گفت : همینجا سر من را ببر و هر جا که دلت می‏خواهد برو . غلام‏
گفت : برای چه ؟ گفت : برای اینکه من این همسایه را نمی‏توانم ببینم .
مردن برای من از زندگی بهتر است . ما رقیب یکدیگر بودیم و او از من‏
پیش افتاده و همه چیزش از من بهتر است . من دارم در آتش حسد می‏سوزم ،
می‏خواهم قتلی به پای او بیفتد و او را زندانی کنند . اگر چنین چیزی شود ،
من راحت شده‏ام . راحتی من فقط برای این است که می‏دانم اگر اینجا کشته‏
شوم ، فردا می‏گویند جنازه‏اش در پشت بام رقیبش پیدا شده ، پس حتما
رقیبش او را کشته است ، بعد رقیب مرا زندانی و سپس اعدام می‏کنند و
مقصود من حاصل می‏شود ! غلام گفت : حال که تو چنین آدم احمقی هستی ، چرا
من این کار را نکنم ؟ تو برای همان کشته شدن خوب هستی . سر او را برید ،
کیسه پول را هم برداشت و رفت . خبر در همه جا پیچید . آن مرد همسایه را
به زندان بردند ، ولی همه می‏گفتند اگر او قاتل باشد ، روی پشت بام خانه‏
خودش که این کار را نمی‏کند ، پس قضیه چیست ؟ معمائی شده بود . وجدان‏
غلام او را راحت نگذاشت ، پیش حکومت وقت رفت و حقیقت را اینطور
گفت : من به تقاضای خودش او را کشتم . او آنچنان در حسد می‏سوخت که‏
مرگ را بر زندگی ترجیح می‏داد . وقتی مشخص شد قضیه از این قرار است ،

هم غلام و هم مرد زندانی را آزاد کردند .

پس این یک حقیقتی است که واقعا انسان به " بیماری حسد " بیمار
می‏شود . قرآن می‏فرماید : " « قد افلح من زکیها و قد خاب من دسیها » "
. اولین برنامه قرآن تهذیب نفس است ، تزکیه نفس است ، پاکیزه‏
کردن روان از بیماریها ، عقده‏ها ، تاریکیها ، ناراحتیها ، انحرافها و
بلکه از مسخ شدنهاست .

برگرفته از کتاب انسان کامل استاد شهید مرتضی مطهری